با اختراع رایانه انواع جرایم سنتی تحت تاثیر این اختراع قرار گرفت اما در ادامه و با فراگیری رایانه در جوامع، جرایم جدیدی پدیدار شد که در گذشته امکان وقوع آنها وجود نداشت. بنابراین در تمامی کشورها موضوع جرایم رایانه‌ای در قانون کیفری، تعریف و انواع محتوای مجرمانه مطرح شد، البته سرعت رشد تکنولوژی از سرعت قانون گذاران بسیار بیشتر است و همین چالش باعث پدید آمدن مشکلات بسیار زیادی برای مردم شده است، قوانین پاسخگویی مسائل جدید نیست و در مورد بسیاری از موضوعات روز عملا قانون سکوت کرده و رای و نظر شخصی افراد مبنای تصمیم گیری در پرونده های متعدد می‌باشد. در ادامه این مقاله بر مبنای قوانین جمهوری اسلامی ایران به بررسی جرایم رایانه‌ای در قانون کیفری، تعریف و انواع محتوای مجرمانه می‌پردازیم.
تعریف جرایم رایانه‌ای در ایران و جهان
قانون مربوط به جرایم رایانه‌ای در جلسه علنی پنجم خرداد سال 1388 در مجلس شورای اسلامی در 56 ماده و 25 تبصره، تصویب و در تاریخ بیستم خرداد همان سال در شورای نگهبان قانون اساسی تایید شد و برای اجرا، ابلاغ گردید، در این قانون تعریف مشخص و کاملی از جرایم رایانه‌ای بیان نشده نه تنها در این قانون بلکه در قانون تجارت الکترونیک و سایر قوانین کیفری موضوعه نیز تعریف مشخصی به چشم نمیخورد که این موضوع به اختلاف نظرهای مبنایی قانون گذاران مربوط میشود اما از محتوای این قوانین میتوان این تعریف را از جرایم رایانه ای استنباط کرد؛ هرجرمی که قانونگذار به صراحت رایانه را به منزله موضع یا وسیله جرم جزء رکن مادی آن اعلام کرده باشد، یا در عمل رایانه به منزله موضوع یا وسیله ارتکاب یا وسیله ذخیره یا پردازش یا انتقال دلایل جرم در آن نقش داشته باشد، جرم رایانه‌ای است.
متاسفانه کشور ما عضو هیچکدام از مجامع بین المللی در رابطه با جرایم رایانه ای نمی باشد از جمله کنوانسیون بین المللی جرایم سایبری بوداپست 2001 که یکی از مهم ترین مجامع بین المللی است و در موضوعات سایبری حداقل متون قابل توجه در این حیطه را بیان کرده است، که این عدم عضویت موضوع مشکلات بسیار زیادی را در ارتباط با دیگر کشورها در بررسی پرونده های جرایم رایانه ای ایجاد می کند چرا که معمولا جرایم رایانه ای محدود به یک کشور نبوده و مجرمان از چندین کشور مختلف اقدام میکنند مانند سایت‌های قمار و شرط‌بندی که موضوع روز کشور ما نیز می‌باشد و در مطلب جداگانه‌ای به بررسی این موضوع می‌پردازیم.
ندا حسنی وکیل پایه یک دادگستری
انواع محتوای مجرمانه در فضای مجازی
در رابطه با انواع محتوای مجرمانه در فضای مجازی نظر به ماده 22 قانون جرایم رایانه‌ای کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه، فهرست زیر را در رابطه با انواع محتوای مجرمانه در جرایم رایانه‌ای بیان می‌کنیم.
1- محتویات علیه عفت و اخلاق عمومی:
۱-اشاعه فحشاء و منکرات(بند ۲ ماده ۶ قانون مطبوعات)
۲-تحریک، تشویق، تهدید یا دعوت به فساد و فحشاء و ارتکاب جرایم منافی عفت یا انحرافات جنسی(بند ب ماده ۱۵ قانون جرایم رایانه‌ای و ماده ۶۴۹ قانون مجازات اسلامی)
۳-انتشار، توزیع و معامله محتوای خلاف عفت عمومی(مبتذل و مستهجن)بند۲ ماده۶ قانون مطبوعات و ماده۱۴ قانون جرایم رایانه‌ای)
۴-تحریک، تشویق، ترغیب، تهدید یا تطمیع افراد به دستیابی به محتویات مستهجن و مبتذل (ماده ۱۵ قانون جرایم رایانه‌ای)
۵-استفاده ابزاری از افراد(اعم از زن و مرد)در تصاویر و محتوی، تحقیر و توهین به جنس زن، تبلیغ تشریفات و تجملات نامشروع و غیرقانونی(بند۱۰ ماده ۶ قانون مطبوعات)
2- محتویات علیه مقدسات اسلامی:
۱- محتوای الحادی و مخالف موازین اسلامی(بند۱ ماده۶ قانون مجازات اسلامی)
۲- اهانت به دین مبین اسلام و مقدسات آن(بند۷ ماده۶ قانون مجازات اسلامی و ماده۵۱۳ قانون مجازات اسلامی)
۳- اهانت به هریک از انبیاء عظام یا ائمه طاهرین(ع) یا حضرت صدیقه طاهره(س) (ماده۵۱۳ قانون مجازات اسلامی)
۴- تبلیغ به نفع حزب، گروه یا فرقه منحرف و مخالف اسلام(بند ۹ ماده ۶ قانون مطبوعات)
۵- تبلیغ مطالب از نشریات و رسانه‌ها و احزاب و گروه‌های داخلی و خارجی منحرف و مخالف اسلام به نحوی که تبلیغ از آنها باشد(بند ۹ماده ۶ قانون مطبوعات)
۶- اهانت به امام خمینی(ره) و تحریف آثار ایشان(ماده۵۱۴ قانون مجازات اسلامی)
۷- اهانت به مقام معظم رهبری و سایر مراجع مسلم تقلید(بند۷ ماده ۶ قانون مطبوعات)
3- محتوای علیه امنیت و آسایش عمومی:
۱- تشکیل جمعیت، دسته،گروه در فضای مجازی(سایبر) با هدف برهم زدن امنیت کشور(ماده ۴۹۸ قانون مجازات اسلامی)
۲- هرگونه تهدید به بمب کذاری (ماده۵۱۱ قانون مجازات اسلامی)
۳- محتوایی که به اساس جمهوری اسلامی ایران لطمه وارد کند(بند۱ماده ۶ قانون مطبوعات)
۴- انتشار محتوی علیه اصول قانون اساسی (بند۱۲ ماده ۶ قانون مطبوعات)
۵- تبلیغ علیه نظام جمهوری اسلامی ایران(ماده۵۰۰ قانون مجازات اسلامی)
۶- اخلال در وحدت ملی و ایجاد اختلاف مابین اقشار جامعه به ویژه از طریق طرح مسائل نژادی و قومی(بند ۴ ماده ۶ قانون مطبوعات)
۷- تحریک نیروهای رزمنده یا اشخاصی که به نحوی از انحاء در خدمت نیروهای مسلح هستند به عصیان، فرار، تسلیم یا عدم اجرای وظایف نظامی(ماده ۵۰۴ قانون مجازات اسلامی)
۸- تحریص و تشویق افراد و گروه‌ها به ارتکاب اعمالی علیه امنیت، حیثیت و منافع جمهوری اسلامی ایران در داخل یا خارج از کشور(بند ۵ ماده ۶ قانون مطبوعات)
۹- تبلیغ به نفع گروه‌ها و سازمان‌های مخالف نظام جمهوری اسلامی ایران(ماده۵۰۰ قانون مجازات اسلامی)
۱۰- فاش نمودن و انتشار غیرمجاز اسناد و دستورها و مسایل محرمانه و سری دولتی و عمومی(بند۶ ماده قانون مطبوعات و مواد۲ و۳ قانون مجازات انتشار و افشای اسناد محرمانه و سری دولتی و ماده۳ قانون جرایم رایانه‌ای)
۱۱- فاش نمودن و انتشار غیرمجاز اسرار نیروهای مسلح(بند۶ ماده قانون مطبوعات)
۱۲- فاش نمودن غیرمجاز نقشه و استحکامات نظامی(بند۶ ماده۶ قانون مطبوعات)
۱۳- انتشار غیرمجاز مذاکرات غیرعلنی مجلس شورای اسلامی(بند۶ ماده۶ قانون مطبوعات)
۱۴- انتشار بدون مجوز مذاکرات محاکم غیرعلنی دادگستری و تحقیقات مراجع قضایی(بند ۶ ماده ۶ قانون مطبوعات)
4- محتوای علیه مقامات و نهادهای دولتی و عمومی:
۱- اهانت و هجو نسبت به مقامات، نهادها و سازمان حکومتی و عمومی(بند۸ ماده۶ قانون مطبوعات و مواد۶۰۹ و۷۰۰ قانون مجازات اسلامی)
۲- افتراء به مقامات، نهادها و سازمان حکومتی و عمومی(بند۸ ماده ۶ قانون مطبوعات و ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی)
۳-نشر اکاذیب و تشویش اذهان عمومی علیه مقامات، نهادها و سازمان‌های حکومتی(بند۱۱ ماده۶ قانون مطبوعات و ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی)
محتوایی که برای ارتکاب جرایم رایانه‌ای و سایر جرایم بکار می‌رود:
۱- انتشار یا توزیع و در دسترس قرار دادن یا معامله داده‌ها یا نرم افزارهایی که صرفاً برای ارتکاب جرایم رایانه‌ای به کار می‌رود(ماده۲۵ قانون جرایم رایانه‌ای)
۲- فروش، انتشار یا در دسترس قرار دادن غیرمجاز گذر واژه‌ها و داده‌هایی که امکان دسترسی غیر مجاز به داده‌ها یا سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی دولتی یا عمومی را فراهم می‌کند(ماده۲۵ قانون جرایم رایانه‌ای)
۳- انتشار یا در دسترس قراردادن محتویات آموزش دسترسی غیرمجاز، شنود غیرمجاز، جاسوسی رایانه‌ای، تحریف و اخلال در داده‌ها یا سیستم‌های رایانه‌ای و مخابراتی(ماده ۲۵ قانون جرایم رایانه‌ای)
۴- آموزش و تسهیل سایر جرایم رایانه‌ای(ماده ۲۱ قانون جرایم رایانه‌ای)
۵- انجام هرگونه فعالیت تجاری و اقتصادی رایانه‌ای مجرمانه مانند شرکت‌های هرمی(قانون اخلال در نظام اقتصادی کشور و سایر قوانین) ۶- انتشار ویروس‌دهی بازی‌های رایانه‌ای دارای محتوای مجرمانه(مواد مختلف قانون مجازات اسلامی و قانون جرایم رایانه‌ای)
۷- انتشار فیلترشکن‌ها و آموزش روش‌های عبور از سامانه‌های فیلترینگ(بند ج ماده۲۵ قانون جرایم رایانه‌ای)
۸- تبلیغ و ترویج اسراف و تبذیر(بند۳ ماده۶ قانون مطبوعات)
۹- انتشار محتوای حاوی تحریک، ترغیب یا دعوت به اعمال خشونت‌آمیز و خودکشی(ماده۱۵ قانون جرایم رایانه‌ای)
۱۰- تبلیغ و ترویج مصرف مواد مخدر، مواد روان گردان و سیگار(ماده۳ قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات ۱۳۸۵)
۱۱- باز انتشار و ارتباط(لینک)به محتوای مجرمانه تارنماها و نشانی‌های اینترنتی مسدود شده نشریات توقیف شده و رسانه‌های وابسته به گروه‌ها و جریانات منحرف و غیرقانونی
۱۲- تشویق، تحریک و تسهیل ارتکاب جرایمی که دارای جنبه عمومی هستند از قبیل اخلال در نظم، تخریب اموال عمومی، ارتشاء، اختلاس، کلاهبرداری، قاچاق مواد مخدر، قاچاق مشروبات الکلی و غیره(ماده۴۳ قانون مجازات اسلامی)
۱۳- انتشار محتوایی که از سوی شورای عالی امنیت ملی منع شده باشد.
۱۴- تشویق و ترغیب مردم به نقض حقوق مالکیت معنوی(ماده۱ قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم‌افزارهای رایانه‌ای و ماده۷۴ قانون تجارب الکترونیکی)
۱۵- معرفی آثار سمعی و بصری غیرمجاز به جای آثار مجاز(ماده۱ قانون نحوه مجازات اشخاصی که در امور سمعی و بصری فعالیت غیرمجاز دارند)
۱۶- عرصه تجاری آثار سمعی و بصری بدون مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی(ماده۲ قانون نحوه مجازات اشخاصی که در امور سمعی و بصری فعالیت غیرمجاز دارند)
جمع‌بندی
در این مطلب با جرایم رایانه‌ای در قانون کیفری، تعریف و انواع محتوای مجرمانه آشنا شدیم و توضیحات مختصر در رابطه با انواع محتوا بیان کردیم اما در مقالات بعدی در مورد انواع جرایم رایانه‌ای و راه‌های پیش‌گیری از وقوع آنها صحبت خواهی کرد. ضمنا از اگر مایل به دریافت مشاوره حقوقی رایگان می باشید از طریق این فرم با ما در ارتباط باشید، همکاران ما در اولین فرصت با شما تماس خواهند گرفت، همچنین می‌توانید در پرونده‌های حقوقی در حیطه جرایم رایانه از مشاوره خانم ندا حسنی وکیل پایه یک دادگستری بهره‌مند شوید.
همچنین برای مشاهده مطالب حقوقی جذاب و کاربردی از صفحه ندای وکیل در اینستاگرام دیدن فرمایید.
