مالیات بر ارزش افزوده یا Value-added Tax که به اختصار به صورت VAT هم نوشته می شود، یکی از روش های رایج مالیاتی مدرن است که مبلغ ثابتی ندارد و متناسب با ارزشی که در پروسه تولید و عرضه کالا و خدمات به آنها اضافه می شود، تایین میگردد.
در آلمان که به نوعی پایه گذار مالیات بر ارزش افزوده اس، در سال ۱۷۵۴ این نوع از مالیات مطرح شد اما مرسوم نبود تا در سال ۱۹۱۶ در حین جنگ جهانی اول به صورت قانون درآمد و در سراسر آلمان اجرا شد البته عبارت «مالیات بر ارزش افزوده» در سال ۱۹۶۸ به این نوع از مالیات، اطلاق شد و در سراسر اروپا اجرا گردید.
در اینجا بد نیست به این موضوع اشاره کنیم که تاریخ شناسان مبدع سیستم مالیات نوین را هخامنشیان میدانند چراکه بر اساس کتسبه های گلی به جا مانده از آن دوران، هر فرد براساس میزان پول و ثروتی که انباشته میکرد بخشی از آن را به خزانه حکومت پرداخت میکرد.
در این مطلب از سایت ندای وکیل در مورد مالیات بر ارزش افزوده صحبت خواهیم کرد، نحوه محاسبه این مالیات را بیان کرده و در نهایت در مورد اقداماتی که خریدار و فروشنده باید انجام دهند توضیح خواهیم داد. تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.
نحوه محاسبه مالیات بر ارزش افزوده
همانطور که اشاره شد این نوع مالیات بر اساس ارزشی است در هر مرحله از تولید به کالا اضافه میشود تا در نهایت به دست مصرف کننده برسد. در نظر بگیرید کامپیوتر، لب تاب یا گوشی موبایلی که الان در دست شماست در یک زنجیره بسیار طولانی تولید شده و منشا آن فلزاتی هستند که از معادن بدست می آیند و پلاستیکی که از نفت حاصل شده است. در هر مرحله و در هر کارخانه و کارگاه اقتصادی پیشرفتی در راه رسیدن به محصول نهایی انجام شده و براساس آن روی قیمتی که هر تولید کننده به تولیدکننده قبلی و خرده فروش به عمده فروش میپردازد یک درصد مشخصی مالیات تعیین شده و در نهایت این مالیات را مصرف کننده نهایی که شما باشید، میپردازید و فروشنده مالیات پرداختی خود را از مالیاتی که شما میپردازید کسر میکند و مابقی را به خزانه دولت واریز میکند.
این زنجیره کسر کردن و پرداخت کردن به دولت در مراحل قبل هم انجام میشود. تولید کننده اول زنجیره روی کالای خود مالیات را اضافه میکند و به تولیدکننده بعدی میدهد. مبلغی که از تولید کننده میگیرد را پس از کسر مالیات بر رزش افزوده ای که خودش پرداخت کرده، به حساب دولت واریز میکند و همین روال تا انتهای زنچیره ادامه داردو فروشنده ای که شما از او گوشی و کامپوتر خریده اید هم به عمده فروش مالیاات داده و مالیات شما را از این مالیاتی که خودش داده کسر میکند و مانده را به دولت می دهد.
قانون و پیشینه مالیات بر ارزش افزوده در ایران
در دی ماه ۱۳۶۶ قانون مالیات بر ارزش افزوده در قالب لایحه از دولت به مجلس رفت و بعد از بررسی کمیسیون ویژه اقتصادی در صحن علنی مطرح شد و تعدادی از بندهای آن رای آورد اما به درخواست دولت و به دنبال قانون تثبیت قیمت ها اجرایی نشد و به دولت برگشت داده شد.
در سال ۱۳۷۰ به دنبال پیشنهاد صندوق بین المللی پول برای ایجاد شفافیت در نظام پولی کشور و کاهش فرار مالیاتی و افزایش پایه مالیاتی کشور، این قانون مجددا توسط دولت مورد بازنگری قرار گرفت. پروسه بررسی آن رسما از سال ۱۳۷۶ آغاز شد و درنهایت مجددا به مجلس ارسال گردید.
در نهایت در نهایت قانون مالیات ارزش افزوده که شامل ۵۳ ماده و ۴۷ تبصره می شد در تاریخ ۱۳۸۷/۲/۱۷ در کمیسیون اقتصادی مجلس تصویب شد و از تاریخ اول مهرماه ۱۳۸۷ به مدت پنج سال به طور آزمایشی به اجرا درآمد. میزان مالیات بر ارزش افزوده تقریباً از ابتدای سال ۱۳۹۴ بود که در ایران از ۶درصد به ۹ درصد افزایش یافت.
چه کالاها و خدماتی از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده معاف هستند؟
تمامی کالا ها و محصولات تولید شده مانند محصولات کشاورزی فرآوری نشده، دام و طیور زنده، آبزیان، زنبور عسل، انواع کود، سم، بذر و نهال، نان، گوشت، قند، شکر، برنج، حبوبات، سویا، شیر، پنیر، شیرخشک مخصوص تغذیه کودکان، کتاب، دفاتر تحریر، انواع کاغذ چاپ، انواع دارو، لوازم مصرفی درمانی، خدمات درمانی (انسانی، حیوانی وگیاهی) و خدمات خدمات تشخیصی، پیشگیری و . . . از جمله موارد معاف از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده هستند.
الزامات فروشنده در مواجهه با قانون مالیات بر ارزش افزوده
- ثبت نام در سایت www.evat.ir و دریافت گواهی ارزش افزوده و تمدید آن پس از انقضا
- صدور فاکتور رسمی طبق الزامات و نمونه استاندارد سازمان امور مالیاتی که در برگیرنده اطلاعات کامل خریدار و فروشنده می باشد.
- شرکت باید به اندازه تمام درآمدهای عملیاتی و غیر عملیاتی در طی هر فصل و به ازای هر فاکتور درآمدی که صادر میکند مالیات بر ارزش افزوده خود را شناسایی و در پایان هر دوره 90 روزه آن ها را تکمیل و مابه التفاوت را پرداخت کند.
- تحویل مالیات بر ارزش افزوده در پایان هر فصل.(هر سه ماه یکبار موظفید مالیات بر ارزش افزوده دریافتی خود را تسویه نمایید و تا پانزده روز فرصت دارید و بعد از آن به ازای هر روز تاخیر جریمه دیرکرد نیز به مبلغ بدهی شما افزوده خواهد شد.
- در صورتی‌که مابه التفاوت تعهدات مالیات و عوارض شرکت با پیش پرداخت مالیات و عوارض، باعث بستانکاری شرکت شود، امکان انتقال این بستانکاری به دوره آتی وجود دارد.
- در صورتی که شرکت درخواست تسویه و عودت را از سازمان مالی داشته باشد باید نامه درخواست عودت به سازمان مربوطه ارسال کند و اداره ارزش افزوده پس از رسیدگی لازمه تا زمان آخرین دوره و اطمینان حاصل کردن از نداشتن بدهی ارزش افزوده در شرکت درخواست دهنده، نسبت به عودت آن اقدام می کند.
الزامات خریدار در مواجهه با قانون مالیات بر ارزش افزوده
- دریافت فاکتور رسمی طبق الزامات و نمونه استاندارد سازمان امور مالیاتی که اطلاعات دقیقی مانند نام کامل شرکت، شماره سریال و تاریخ، شماره اقتصادی یا شناسه ملی، آدرس و کد پستی خریدار در آن ذکر شده باشد.
- دریافت گواهی ارزش افزوده تامین کننده کالا و خدمات که از نظر تاریخی دارای اعتبار باشد.کنترل اعتبار گواهی ارزش افزوده تامین کننده کالا و خدمت از سایت https://www.evat.ir/ انجام می شود.
- پس از وارد شدن سامانه سازمان امور مالیاتی کشور میتوان با جستجو نام مودی، شماره اقتصادی، شناسه ملی و یا شماره ثبت و اطلاعات کامل تامین کننده کالا و خدمات گواهی را کنترل کرد.
- پس از اطمینان از اعتبار اطلاعات ثبت شده در فاکتور، وجه فاکتور پرداخت و مالیات و عوارض ارزش افزوده پرداختی به عنوان پیش پرداخت شرکت در حساب باقی می ماند و در هنگام ارسال اظهارنامه ارزش افزوده این اعتبارات از تعهدات شرکت کم شده و مابه التفاوت آن پرداخت می شود.
- کپی فاکتور و مدارک اعتبار تامین کننده کالا و خدمات که به عنوان پیش پرداخت به اداره ارزش افزوده شناسایی و ثبت می شود و از آنها نگهداری می شود تا در صورت مراجعه مأموران مالیاتی مدارک خواسته شده به آنها ارائه شود.
این قانون در کنار مزایایی که به همراه داشته معایبی هم دارد و منتقدان جدی هم در داخل کشور و هم در سطح جهان با اصل قانون و شیوه اجرای آن مشکل دارند. برخی دلایل آنها کاملا صحیح است؛ مثلا نمیتوان منکر این شد که این مبلغ باعث میشود قدرت خرید طبقه متوسط و ضعیف اقتصاد کشور کاهش پیدا میکند و افزایش هزینه ها تاثیرات روانی در بازار و اقتصاد دارد. علاوه براین آنچه در اینجا خواهدید بخشی از پیچیدگی های این قانون است و ما تنها نوک یک کوه یخ را به شما نشان دادیم، این پیچیدگی ها هم برای تولیدکننده هم برای فروشنده و هم برای دولت هزینه ایجاد میکند که خود این هزینه های نامشهود نیز در نهایت به صورت غیرمستقیم روی نظام اقتصادی اثرت منفی خواهد داشت.
از طرفی موافقان این قانون روی شفافیت نظام اقتصادی تاکید دارند که تنها با این روش حاصل میشود. در واقع این نه درصد مالیات نقش ردگیری پول را در نظام مالیاتی کشور دارد و مشخص میکند هر ریالی که از بانک مرکزی خارج میشود کجا رفته و صرف چه چیزی میشود. این موضوع فرار مالیاتی را بسیار سخت میکند به خصوص برای بنگاه های اقتصادی کوچک و متوسط.
شاید بهتر بود از ابتدای اجرای این قانون یک بازه زمانی ده ساله برای شفافیت همه جوانب اقتصاد تایین میشد و بعد از اینکه هدف این قانون محقق میشد یا قانون را لغو میکردند و یا حداقل مبلغ آن را به یک نرخ حداقلی یک تا دو درصدی کاهش میدادند.
به هرحال این قانون کماکان پابرجاست و توصیه مینیم در مورد این قانون اطلاعات بیشتری کسب کنید ما نیز در این مطلب سعی کردیم به بررسی قانون مالیات بر ارزش افزوده بپردازیم و الزامات فروشنده و خریدار را در این قانون بیان کنیم. نظرات خود را در قسمت کامنت با ما در میان بگذارید و یا از طریق صفحه ما در اینستاگرام سوالات خود را مطرح نمایید.
در مورد مالیات مطالب دیگر سایت ندای وکیل را مطالعه کنید.
